Kim kimin aşiretine karşı
.
M.SALİH GEÇKEN
vanradikal@hotmail.com -
Aşiret taassubu ve aşiret fobisi iki kötüden biridir. Van YYÜ Sosyoloji Bölüm Başkanı Prof. Dr. Suvat Parin toplumun aşiretlere yaklaşımını, "bazen ötekileştirilirken, bazen tahkir edilmekte ve bazen de gereğinden fazla bir şekilde abartılmaktadır'[1] der. Aşiret taassubiyetinin toplumda yaratacağı baskı ile aşiret karşıtlığının neden olacağı gerginlik sıkıntılara neden olur. Var olan gerçeği olduğu gibi kabul etmek, değiştirilmesi ve dönüştürülmesi gereken olumsuzlukları düzenlemek daha doğru bir yaklaşımdır.
Son zamanlarda özellikle ideolojik nedenlerden ötürü aşiret karşıtlığında bir hareketlilik görülmektedir. Devlete ve hükümete yakın aşiretlerin gündelik pratikleri ve söylemleri PKK ve HDP’nin sosyolojik tabanında rahatsızlığa neden olmaktadır. Bu yapıların üst düzey bürokratlar tarafından kabulleri bölgede özelinde seküler milliyetçi Kürt siyasileri ve aynı yapıyı destekleyen sosyolojik taban tarafından tepkiyle karşılansa da HDP’li siyasiler aşiretlerin düzenledikleri organizasyonlar da yer almakta,[2] 2015 genel seçiminde ortaya çıktığı gibi oylarını almak için kapılarını aşındırmaktadırlar.
2016 yılında Van’da kurulan Kadım Aşiretler Federasyonu (KAF) 23 aşiret temsilcinin önderliğinde kuruldu. KAF ‘Van ve çevresinde mensupları bulunan Graviyan, Ezdinan, Gevdan, Alan, Jirki, Mamhuran, Şidan, Mehmet Piran, Haviştan, Halilan, Gevaş Beyleri, Brukiler, Küresünniler, Milan, Özvanlı, Haniler, Bekiran, Şemsikan, Arvasiler, Menzik, Celali ve Pinyanişiler birlikteliğiyle aşiretler federasyon çatışı altına bir araya geldi. KAF’ın başkanlığına Gevdanların etkin isimlerinden Rasim Aslan getirildi.
Aşiretler bir tarafta KAF çatısı altında örgütlenirken diğer tarafta aşiret isimleriyle kurulan derneklerde artışta dikkat çekiyor. Son zamanlarda Van’da, Brukanlar, Küresünniler, Jirkiler’de dernek çatısı altında bir arya geldiler. Bu yapılanmalar siyasetin dışındayız gibi açıklamalarda bulunsalar da bireysel ya da örgütsel yapılanmalar gündelik siyasetle ilgili hatta iç içedirler.
Küresünnilerin 2015 yılında arzu ettikleri adayı Ak Parti listelerinde görmeyince seçimi protesto etmeleri en güncel örneklerden biri olarak karşımızda duruyor. KAF’ın ‘Diyarbakır Annelerini Ziyareti’ ‘HDP’ye yönelik eleştirileri’ ‘Cumhurbaşkanlığı seçiminde evet oyu verecekleri’ yönündeki açıklamaları gündelik siyasetin pratikleri, siyaseti yönlendirme çabalarıdır. Bu çabalar HDP ve PKK sosyolojisini rahatsız etmekte, aşiretlere karşı algısal saldırıyı güncelleştirmektedir. Aşiret karşıtı siyasi/aile ve topluluklarda son zamanlarda artan aşiret fobisi, aşiretlerin alanda daha görünür olmalarından kaynaklanmaktadır.
Önyargı ve siyasi kaynaklı rekabet kaşı da gözü de çıkarıyor. Akademik çalışmalar, sempozyumlarda elde edilen verileri hamasetlerine kurban eden aşiret fobist yaklaşımlar ayrıca aşiretlerin toplumsal değerlere fayda ve katkısını öteki psikolojisine kurban etmektedir. Kan davalarının çözümünde, düğünde, taziyede, hastalıklarda aşiretlerin topluma sunduğu katkının benzerini birçok kurum ve kuruluş yapamamaktadır. Bölge açısından değerlendirdiğimizde, çalışmalar, anketler ve çalışmalar aşiretlerin hala siyasal bir denge unsuru olarak gücünü belli oranda koruduğunu göstermektedir.
Van özelinde değerlendirdiğimizde sosyolojik tabanı devlete yakın olan aşiretlerle, PKK’ya yakın olan aşiretler; AK Partiyi destekleyen aşiretlerle HDP’yi destekleyen aşiret ayrımı yapılabilir. Aşiret ve aşiret ağa/lider eleştirisi ideolojik referanslarla yapıldığında eleştiri boyutu değişmektedir. Bölgede, "Bu yüzyılda feodal yapının devamı aşiret mi olur? Devlet feodaliteye geçit vermemeli’ yaklaşımı, devlete yakın olan Ak Partiye oy veren aşiretlere yöneltilen eleştirilerdir. Yüksek sesle dile getirilen bu eleştirilerin önemli kısmı siyasal bir eleştiridir. Ak Partiyi desteklerken birçok eleştiriye maruz kalan İskender Ertuş aşiret kimliğiyle HDP’ye alkışlarla katılmıştı. HDP’ye katılımında sonra minimize olan eleştiri, Ertuş’un daha sonra CHP’ye katılımıyla[3] kısmi eleştiriler yeniden dile getirilmişti. HDP’nin Ertuş’u HDP’nin iyisi iken; Ertuş’un CHP’ye katılım ile CHP’nin iyisi olurken, HDP’lilerin eleştirisine maruz kalmıştı.
Van YYÜ'de 2017’de birçok Üniversiteden 70 akademisyenin katıldığı 'Türkiye'de Aşiret Gerçeği' sempozyumu yapıldı. Akademisyenler, aşiretlerle ilgili tebliğlerin sunmuş, tüm gerçekliğiyle aşiret gerçeği masaya yatırılmıştı. Daha sonraki yıllarda KAF’ın düzenlediği program Van YYÜ’nün desteğiyle çalıştaylar düzenlenmişti. Kadim Aşiretler Federasyonu öncülüğünde Van’da yaklaşık 400 aşiret temsilcisi ve kanaat önderinin bir araya gelmiş, Van YYÜ’nün desteğiyle düzenlenen çalıştaya Van Valisi Mehmet Emin Bilmez’de katılmıştı. Aslan yaptığı değerlendirmede;
"Aşiretlerimiz toplumumuzun inkâr edilemez bir yaşam, kültür ve yönetim tarzıdır. Bizim savunduğumuz şey, körü körüne bağlandığımız bir bağnaz aşiretçilik tarzı değil. Tam tersine iyiliği destekleme, kötülüğü men etme, paylaşım, sevgi, saygı ve birliğin oluşumudur. Aşiretler huzur ve barışın sağlanması amacıyla vardır" şeklinde konuştu.
Çalıştayda konuşan Van Valisi Mehmet Emin Bilmez;
"Bu coğrafyada ecdadımızın el ele verdiğinde neleri başardığını iyi biliyoruz. Aşiretlerimizin bölgemizdeki kültür taşıyıcılarını da biliyoruz. Ancak gelişen dünyayı da algılamamız gerekiyor. Z kuşağı ile aşireti nereye oturtacağımızı tartışmalıyız. 'Özgür birey, demokratik toplum' diyerek aşireti oy deposu görüp Ankara'da pazarlayanları da unutmamalıyız" dedi.
Van YYÜ Sosyoloji Bölüm başkanı Prof. Dr. Suvat Parin yaptığı değerlendirmede;
“Bizler sosyoloji bölümü olarak içinde yaşadığımız coğrafyanın bir realitesi olarak aşiret gerçeğine ilişkin hem bu ön yargıları ortadan kaldırmak hem de bu anlamda bir bilgi birikimine imkân açmak amacıyla bu sempozyumu gerçekleştirme fikrini ortaya attık" ifadelerini kullandı.
[1] Türkiye’de Aşiret Gerçeği Sempozyumu (2017) Erişim Tarihi: 28 Ocak 2022 https://www.haberler.com/turkiye-de-asiret-gercegi-sempozyumu-9577532-haberi/
[2] Cumhuriyet Gazetesi (2018) ‘HDP’li vekilin sözlerine tepki’
[3] RUDAW İskender Ertuş CHP’ye Katıldı. https://www.rudaw.net/turkish/kurdistan/200120226
SOL (2020). Aşiret lideri CHP'ye katıldı, Kılıçdaroğlu rozet taktı. https://haber.sol.org.tr/haber/asiret-lideri-chpye-katildi-kilicdaroglu-rozet-takti-323885
